Naxariista Eebbe waxaa ka mid ah in uu dal ama qaran ugu deeqo ciidan cudud leh oo ilaaliya danaha guud ee qaranku leeyahay. Ciidamadaas waxay ka dhigan yihiin awood uu Eebbe u igmaday in ay ilaaliyaan kala danbeeynta aan nolosha looga maarmin. Dalal badan ayaa ka qaday ciidamada ilaahey ka dib markii ay garan waayeen muhiimadda ay nolosha casriga ah u leedahay in la helo ciidan cudud leh oo qaranka ka yureeya cadowga gudaha iyo kan dibadda. Dalalka nasiibsadsay in ay helaan ciidamada ilaahey waxaa ka mid ah dalka hadda qalalaasaha ka taagan yahay ee Masar. Dad badan oo aan fahmi karin sida ay u shaqeyso naxariista Eebbe weyne ayaa waxay dacaayad raqiis ah ka faafiyeen ciidamada ilaahey ee har iyo habeen u taagan ilaalinta iyo badbaadinta hooyadii aduunka “Masar”.
Maqaalkan kooban wuxuu isku dayi doonaa in uu ka difaaco ciidamada ilaahey dacaayadaha ay faafiyaan kooxaha geerida ku raadiya awoodda siyaasadda. Dacaayadaha raqiiska ah ee ciidamada ilaahey laga faafiyay waxaan ku soo koobi karnaa saddex dacaayadood oo kala ah: Dimuqoraadiyaddii oo la afganbiyay ka dib markii ciidamada Masar ay talada la wareegeen. In Ciidamada Masar yihiin dabo-dhilifyo ay ku shaqeeystaan Mareeykanka iyo yuhuudda iyo in ciidanka Masar si bareer ah u xasuuqeen shacab mudaaharaadaya. Sidoo kale waxaan qoraalkan kaga jawaabi doonnaa su’aasha ah “Haddii aan Soomaali nahay waa maxay danta noogu jirta in aan ogaanno jihaadka ay ku jiraan ciidamada ilaahey ee Masar
Hanaanka barakeeysan ee dimuqoraadiyadda waa mid ka qoto dheer in sanaadiiq lagu shubo waraaqo ka dibna lagu dhawaaqo koox ama nin ku guuleeystay codadkii la tiriyay. Nuxurka dimoqoraadiyadda waxaa lagu soo koobi karaa ilaalinta iyo meelmarinta rabitaanka guud ee shacabka. Rabitaanka shacabka waxaa lagu qeexaa mid hadba is-badala oo la jaan qaada waayo aragnimada nolosha iyo baahida markaas taagan. Kacdoonkii barakeesnaa ee shacabka Masar waxaa lagu afduubey dimoqoraadiyadda magaca ku kooban ka dib markii ururka ikhwaanka uu si dirqi ah ugu guuleestay doorashadii la galay. Waqti yar gudihiis shacabka Masar waxay ku baraarugeen qaladka taariikhiga ah ee ay ka galeen kacdoonkii barakeesnaa ka dib markii ay talada dalka u gacan galiyeen wadaaddo ku mashquulsan sidii aakhiro loogu guuri lahaa. Nasiib wanaag shacab weynaha Masar ayagoo ku kalsoon awoodda codkooda ayay waxay si geesinimo leh ku dalbadeen in wadaadadu xukunka iskaga dagaan. Sidii la filayay ayay noqotay, waxaana soo baxdey masuuliyad darrada ay caanka ku yihiin wadaaddo xukun helay. Nasiib wanaag ciidamada ilaahey- meliteriga Masar, waxay u istaageen amarka Eebbe weyne ee ah ilaalinta danta guud ee qaranka iyo dib u soo furashada dimuqoraadiyadda ay afduubeen kooxaha sagaanshanka sano xukunka ku raadinayay diinta qiimaha badan ee Islaamka.
Eedda ah in mileteriga Masar yihiin dabo-dhilifyo waxay ka dhigan tahay nin daad qaaday xunbo cuskay. Dadka qiiraysan ee ciidamada Masar ku xag-xagta dacaayaddan raqiiska ah waxay moog yihiin runta ah in aduunka casriga ee maanta lagu noolyahay isku dan yahay. Siyaasadda casriga ah waxaa lagu hagaa dano kala duwan oo dhan kasta isku dhaafaya. Ciidamada Masar waxay og yihiin danta dalkooda ugu jirta in ay ilaaliyaan ka qayb qaadasha ilaalinta danta guud ee adduunka. Qofka aan middaas fahmi karin wuxuu la mid yahay saqiir u baahan waqti uu ku soo qaan gaaro si uu fahmo siyaasadda casriga ah. Tusaale ahaan, muddadii koobnayd ee xukunka Masar hayeen wadaadadii wareersanaa waxay khal-khal galiyeen xasiloonida guud ee gobolka iyo midda caalamka. Waxaan xasuusannaa in madaxdii dawladda ikhwaanka ay si bareer ah idaacadaha la iska arko ugu hanjabeen dawlado ay ka mid tahay Itoobiya. Waxaa ugu yaab badnaa markii ay si aan gabbasho lahayn u sheegeen in Soomaalida iyo Oromada ay noqon karaan basaasiin loo adeegsado dagaalka ay Itoobiya la galayaan! Mileteriga Masar waxay mudan yihiin mahad celin ballaaran mar haddii ay u istaageen in ay wadaadada wareersan laga qabto xasiloonida gobolka iyo midda caalamka. Mana mudna in lagu dacaayadeeyo dabo-dhilifnimo.
Dhimashada iyo dhibaatada soo gaarta dad shacab ah ayaa ah qasaaraha ugu xanuunka badan marka ay timaado in ay dagaallamaan runta iyo beenta. Qof walba oo naxariis iyo nolol jaceyl qalbigiisa ka dareemaya wuxuu ka gubtaa kana qiiroodaa foolxumada iyo dayaca uu aadanaha mudan karo marka caqliga laga hormariyo caadifad raqiis ah. Kooxaha xukunka ku raadiya geerida waxay si hoose u aaminsan yihiin mar walba oo geerida iyo cabsida badato in ay taageero ka helayaan caadifadda dadka qalbiga wanaagsan. Dadka qalbiga wanaagsan waxaa la gudboon inta aysan caadifad adeegsan in ay caqliga weydiiyaan: Maxaa sababay dhibaatada taagan. Eedda ah in ciidamada Masar xasuuqeen dad aan waxba galabsan waxay dhaqaajinaysaa dareenka qof walba oo naxariis aadannimo ay ku jirto. Balse caqliga haddii loo banbaxo waxaan si fudud ku ogaanaynaa in ciidamada ilaahey ee Masar aysan marnaba qorsheyn uguna tala galin in shacab la xasuuqo ama la waxyeelleeyo. Caddaymaha uu caqliga arintaas ku ogaan karo waxaa ka mid ah in ciidamada Masar haddii ay u fududuhay shacab la xasuuqo, waxay xasuuq ku dhaqaaqi lahaayeen waqtigii shacabku ka horyimid xukunkii mudane Mubaarak oo markaas ahaa madaxii ciidamada.
Ciidamada Masar ayagoo og cawaaqib xumada ay yeelan karto shacab la xasuuqo ayay waxay garowsadeen in mudane Mubaarak iskaga huleelo maamulkii kali talisnimada ku dhisnaa. Wadaad xukun ku hungoobay waxaa u furan kaliya in uu dhiig ku qubeeysto waayo kumana kalsoona waddo kale oo ku gaari karo damaciisa waalan ee siyaasadda. Tusaale ahaan, haddii wadaaddada ikhwaanka ku kalsoon yihiin in shacabku dooranayaan markale, maxaa ku kallifaya in ay doorbidaan in ay taangiyada ciidamada ilaahey isku dhigaan? .. Jawaabta oo kooban waxaa weeye:, in ay sida wadkoodii oo kale u ogyihiin in haddii doorasho la galo aysan xukun danbe arki doonin mar haddii shacabka Masar ogaadeen waxa laga filan karo wadaad aan fahamsaneen siyaasadda casriga ee caalamka maanta lagu hago.
Ogaanshaha qiimaha qaran u leeyahay in uu helo ciidan cudud iyo tayo leh oo dalka ka badbaadin kara bur-bur iyo kala tag ayaa ah xikmadda ugu weyn ee laga baran karo tallaabada geesinimada leh ee ay ku dhaqaaqeen miletariga Masar. Sidoo kale xikmaddan waxay cashar u noqon kartaa Soomaalida oo ah dad masaakiin ah oo u nugul caadifadaha laga soo waarido wadamada Carabta. Waxaan ognahay in Soomaalidu mar lahaan jirtay ciidan cudud iyo tayo leh oo dunida ka timaaman. Nasiib darro ciidamadii ilaaheey ee Soomaaliya waxaa lagu burburiyay qabyaalad raqiis ah. Haddaba casharka muhiimka ee Soomaalida ka baran karaan jihaadka ay ciidamada Masar ku jiraan ayaa ah ogaanshaha fursadda qiimaha badan ee ay iska lumiyeen. Ciidama ilaahey ee dal walba leeyahay waxaa lagu badbaadaa ama loo baxsadaa xilliga ay soo baxaan kooxo ku caanbaxay nacasnimo iyo waalli is barkan.
Casharka kale ee muhiimadda leh ee Soomaalida ka baran karaan arinta Masar ka taagan ayaa ah in la gaaray waqtigii la ogaan lahaa in in aysan marna isla jaan qaadi karin siyaasadda casriga ah iyo kooxaha diimaha. Intii ka danbeesay burburkii dalka, Soomaalida waxay qalbigooda amaahiyeen kooxo kala duwan oo carabaha laga soo maalgaliyay kuwaas oo xukunka iyo siyaasadda ku raadiyay diinta qiimaha badan ee Islaamka. Soomaalida wali ma aysan arkin dad ku dhiirrada in ay diinta ka difaacaan kooxaha damaca waalan ee raba in ay diinta ka dhigtaan dukaan dadka lagu baarto. Arinta Masar ka taagan waxay baraarug dhankasta ah u noqon doontaa Soomaalida iyo Oromada oo ah qawmiyadaha kaliya ee qarnigan la joogo Carab wax ka dhageesta. Haddii lagu guuleesto halganka cilmaaniyadda iyo caqliga ee Masar ka socda, waxaa hubanti ah in Soomaaliya lagu arki doono wadaaddo cusub oo cilmaaniyada Masar difaaca! Taas ayaana ah rajada kaliya ee Soomaalida u furan mar haddii lagala quustay Soomaalida in ay ku fakeraan caqli ka madax bannaan Carab!
W/Q : Cabdullaahi M . Cawsey
Email: sthinktank@gmail.com
Somali Think Tank